Gerçek Edebiyat

Hayır! Sandığınızdan çok daha önemli bir durum söz konusu burada. İnsan, onurunun, öz yazgısının aşağılanmasına katlanabilir… Ama hakikat duygusunun ve insanlık onurunun aşağılanmasına katlanmak elden gelmiyor

Din perdesi ve kamçı savunması altında, yalanı ve ahlaksızlığı, hakikat ve erdemmiş gibi yayanlara karşı susmak elden gelmiyor. (…)

*

Şunun farkında değilsiniz: Rusya kurtuluşunu mistisizmde, asketizmde (çilecilik), pietizmde (aşırı dindarlık yanlılığı) değil, uygarlığın ilerlemesinde, eğitimde, insan severlikte görüyor. Ona gerekli olan şey vaazlar değil (yeterince vaaz dinledi!), dualar değil (çok dua yineledi bunca zamandır!); ona gerekli olan şey, yüzyıllardır çamurlar, gübreler içinde yitip gitmiş olan insan onurunun uyandırılmasıdır!

Ona gerekli olan şey, kilise öğretisiyle değil, sağduyuyla ve hakkaniyetle uyum içinde olan hukukun ve yasaların uyandırılması ve bunların olabildiğince katı bir biçimde uygulanmasıdır. (…)

Ona gerekli olan şey, kilise öğretisiyle değil, sağduyuyla ve hakkaniyete uyum içinde olan hukukun ve yasaların uyandırılması ve bunların olabildiğince katı bir biçimde uygulanmasıdır. (…)

*

Bir zamanlar, Rusya’nın bilinçlenmesine müthiş bir şekilde katkısı olmuş, Rusya’ya kendini adeta aynada görme imkanını sağlamış yüce yazarımız ne yapıyor? ‘Barbar pomeşçike’, ‘pis suratlı’ köylülerin iliklerini ve kanlarını daha çok sömürmesini İsa ve kilise adına öğütleyen bir kitap yazıyor… Sonra da benden böyle bir şeye öfkelenmememi bekliyor?

Canıma kastetmiş olsaydınız bile size duyacağım kin ve öfke, bu utanç verici kitabınızdan dolayı duyduğum öfkeden daha büyük olamazdı… (…)

*

Olamaz! Siz ya hastasınız ve derhal tedavi edilmeniz gerek ya da… bu “ya da”yı söylemeye cesaret bile edemiyorum!..

Kamçı vaizliği, cehalet havariliği, irtica şövalyeliği, aydınlanma düşmanlığı… Ne yapıyorsunuz siz… (…)

*

Müfettiş ve Ölü Canlar’ın yazarı olan siz, şu iğrenç Rus ruhban sınıfını Katolik ruhban sınıfıyla karşılaştırılamayacak ölçüde üstün bulup, bu kepaze insanlar için övgüler düzerken, içten olabilir misiniz? Rus halkının din adamlarından nefret ettiğini bilmiyor musunuz? Size göre halkımız şu edepsiz fıkraları kimin için anlatıyor? Papazlar, onların karıları, kızları hatta uşakları için değil mi? Madrabaz, et kafa, cennet öküzü sözlerini kimin için çıkarmıştır bu halk? Papazlar için değil mi? Rusya’da pisboğazlık, pintilik, yalakalık, yaltaklık, yüzsüzlük denilince bir tek papazlar akla gelmez mi? Size göre ise Rus halkı dünyanın en dindar halkı. Katmerli bir yalan bu! (…)

*

Ozanlık unvanı, edebiyatçılık payesi, ülkemizde nicedir apoletlerin sırmalarını, rengarenk üniformaların şerit ve yaldızlarını gölgede bırakmış bulunuyor. Yazarlık payesinin bizde böylesine saygıdeğer olmasının nedeni budur!

Puşkin’in Hükümdara bağlılığını dile getiren iki şiir yazması, sırmalı “kamer-yunker” üniforması giymesine yetmiş ama bir anda halkın kendisine duyduğu sevgiyi yitirmiştir!

*

Petersburg’da, bu kitabı, veliaht prensin oğlunun öğretmeni olmak için yazdığınız söylentisinin yayılmasının nedeni işte budur…

Kitabınızın, sizi yazar olarak ve bundan da önemlisi, insan olarak halkın gözünden düşürmesinde şaşılacak bir yan var mı? (…)

*

Kitabınızın üzerinde adınız olmasa ve içinden bir yazar olarak kendinizden söze ettiğiniz bölümler çıkarılsa, bu pasaklı sözcük ve tümce yığınının bu kibir dolu hengamenin, Müfettiş ve Ölü Canlar yazarının kaleminden çıktığını herhalde kimseler düşünemezdi… (…)

*

Burada sizin kişiliğiniz, benim kişiliğim değil artık söz konusu olan: Gerçekler, Rus halkı, Rusya gibi benim kişiliğimden de hatta sizin kişiliğinizden de üstün kavramlar söz konusu artık burada.

Ve işte, size bu mektubun  son sözleri: Kibirli bir boyun eğişle gerçekten yüce yapıtlarınızı yadsıyarak başınıza nasıl büyük bir dert açtıysanız, şimdi de içtenlikli bir boyun eğişle son kitabınızı yadsımalı ve eski yapıtlarınıza benzer yeni yapıtlar yayınlayarak bu ağır günahınızın kefaretini ödemelisiniz!

Salzburn, 15 Temmuz 1847