Gerçek Edebiyat

Oe Kenzaburo (doğum yılı 1935)¹, Nobel Edebiyat Ödül töreninde yaptığı konuşmanın başında çocukluğundan bahseder ve Japonya’nın Shikoku Adası’nda, ormanlık bir vadinin içinde bulunan köyünde yaşadığı günlerde okuduğu iki kitaptan nasıl etkilendiğini anlatır. Birincisi, Huckleberry Finn’in Maceraları, diğeri ise The Wonderful Adventures of Nils’dir². İlkini okuduğunda, ev içinde bulamadığı esenliği gece vakti, ormanda ağaçlar arasında uyurken bulmasından duyduğu pişmanlıktan kurtulduğunu söyler. İkincisinde ise kahramanın küçük bir insana dönüşüp, kuşların dilini anlamasını ve onlarla yaptığı macera dolu seyahatleri okumaktan aldığı keyfi dile getirir.

Aynı konuşmada bahsettiği konulardan biri de üç çocuğu içinde en büyük ve doğuştan özürlü oğlu Hikari’dir. Hikari, Japoncada “ışık” sözcüğünü ışık demektir. Bebekliğinden itibaren sadece kuş seslerine tepki veren Hikari, bir gün göl kenarında öten kuşları gösterip, “Bunlar su tavuğudur” der. Altı yaşındadır ve ilk kez anne ve babasıyla sözlü iletişim kurabilmiştir.

Oe Kenzaburo, yazarın işinin, soytarının işi ile aynı olduğunu, üstelik yazarın üzüntüsünü de dile getiren soytarı olduğuna inanır. Çoğu eserinin, iki romanındaki ana temalara dayandığını belirtir: Yeni doğan çocuğunun özürlü olduğu gerçeğiyle yüzleşme çabasını konu alan Kişisel Bir Sorun³ (1964) ve II. Dünya Savaşı sonrası Japonyası’nda modern kültür ile köy yaşamı arasındaki farkı konu eden Sessiz Çığlık ⁴ (1967).

Soytarının işine benzettiği yazarlık mesleği Oe Kenzaburo’ya 1958 yılında Japonya’nın en itibarlı edebiyat ödülü Akutagawa Ödülü’nü kazandırır. Eleştirmenler, Oe’yi, Mishima Yukio’dan beri en önemli genç yazar olarak işaret ederler. Sonradan alacağı ödüller bu yargının doğruluğunu kanıtlar niteliktedir. 1964’te aldığı Shinchosha Ödülü’nü, 1967’de Junichiro Tanizaki, 1983’te Jiro Osaragi izler; 1973’te Noma Ödülü’nün ardından sıra 1994 yılındaki Nobel Edebiyat Ödülü’ndedir. 1994 yılında Japonya’da kültür ve sanat alanında verilen en prestijli ödül olarak kabul edilen Order of Culture’ı ise, bu ödülün Japon İmparatoru’nu ilahlaştırma çağrışımı içerdiğini söyleyerek, reddeder. Diğer yandan, 2007 yılından beri Japonya’nın en saygın yayınevlerinden Kodansha tarafından, başarılı bulunan genç yazarlara Oe Kenzaburo Ödülü verilmektedir.

1968 yılı Nobel Edebiyat Ödülü’nün adaylarından Mishima Yukio’nun –ödülü yakın arkadaşı Kawabata Yasunari kazanmıştır - “çirkin” olarak nitelediği Oe Kenzaburo; Mao, Sartre, Chomsky gibi ünlülerle röportaj da yapmış, içlerinde en iyi hatırladığı ve arkadaş olduğu düşünürün ise Chomsky olduğunu açıklamıştır. Çünkü atom bombasının Japonya’ya atıldığı gün ABD’de şenlikli kutlamalar yapılırken, Chomsky ormana gizlenmiş ve gece yarısına kadar oradan çıkmamıştır.

Tokyo Üniversitesi’nde Fransız Dili ve Edebiyatı öğrenimi görmüş olan Oe Kenzaburo, eserlerini Japon yazınında yeni bir tarz oluşturmak isteğiyle kaleme aldığını ve yüz yirmi yıldan beri süregelen klasik Japon edebiyatı stilini kırmaya çalıştığını belirtmiştir. Tarzının karışık ve anlaşılması güç olduğu yönünde eleştirilen Oe, günümüzde dünya çapında ün kazanan Murakami Haruki’nin tarzını “açık ve sade Japon üslubu” olarak değerlendirir.

Eleştirmen Takashi Tachibana, “Hikari olmasaydı, Oe edebiyatı da olmazdı.” der. Hikari’nin sadece yazın yaşamında değil özel hayatında da önemini vurgulayan Oe Kenzaburo inanç konusunda da kendine özgü bir tarza sahiptir. Dua etmediğini ancak her gün iki şeyi mutlaka yaptığını anlatır. İlki, değer verdiği düşünür ve yazarların kitaplarını her gün en az iki saat okumak. İkincisi ise, her gece Hikari’yi uyandırıp, tuvalete götürmek. Ancak, yatağına uykulu halde dönüp üzerini örtmeyi ihmal eden Hikari’nin üzerine battaniyeyi hep Oe örtermiş.

Oe Kenzaburo, Jibun no ki no shita de adlı kitabında Japonya’nın dünya çapında ünlü orkestra şefi Ozawa Seiji ile 2000 yılının yazında Nagano’da karşılaştığından bahseder. Ozawa burada gençlerden kurulu orkestraya müzik eğitimi vermektedir. Oe, Ozawa’nın enerjisinden ve gençlerle yakından ilgilenmesinden çok etkilenir. Bu durumu şöyle ifade eder: “Ozawa’nın kalbi durduğunda, çalıştırdığı bu gençlerin yüreklerinde yeni bir yaşamın devam edeceğini düşünerek büyük bir şevkle öğretiyor olmalı.” ⁵ Ve ekler “Ben de bugüne değin bir yazar olarak öğrendiğim şeyleri, daha geniş bir kesime, çocuklara aktarmam gerektiğini düşünmeye başladım.”⁶ Bu düşünceden hareketle kaleme aldığı Jibun no ki no shita de, Oe Kenzaburo’nun yaşamından özel kesitler sunarken, aynı zamanda Oe’nin gözünden Japon toplum ve kültürünü de yansıtır. 1999 yılında misafir öğretim üyesi olarak Free University of Berlin’de bulunan Oe Kenzaburo’nun, Berlin’de yaşayan Japon çocuklara okuduğu bu yazının Almancası, Alman gazetelerinde de yer almıştır.⁷

Yapıtlarıyla yakaladığı evrensellik, özel yaşamındaki insancıllığa bağlanabilecek Oe Kenzaburo, son yıllarda çocuklara ilettiği birikimleriyle yeni nesle etki edecek bir yazardır.

Kaynakça

“Kenzaburo Oe, The Art of Fiction”. Interviewed by Sarah Fay. the PARIS REVIEW, No: 195. 2010.

Oe, Kenzaburo. “Japan, The Ambiguous, and Myself”, in Les Prix Nobel. The Nobel Prizes 1994. Editor: Tore Frängsmyr. Stockholm: Nobel Foundation, 1995.

Oe, Kenzaburo. Jibun no ki no shita de içinde “Naze kodomo wa gakkou ni ikaneba naranai no ka”. Tokyo: Asahi Shinbunsha, 2001.

Richie, Donald. Japanese Literature Reviewed. New York: ICG Muse, Inc. 2003.

 A. Volkan Erdemir

Gerçekedebiyat.com