Gerçek Edebiyat

Yaklaşık 300 yıl önce Gaziantep'ten Boğazcık Mahallesi'ne göç eden aileler, evlerine kurdukları tezgahlarda kilim, seccade, yolluk ve heybe gibi geleneksel Barak dokuma ürünlerini işlemeye başladı.

Ancak bu el sanatı, zamanla göç dalgaları ve teknolojik gelişmelerin etkisiyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Antropolojik çalışmalar, yaklaşık 400 yıllık bir geçmişe sahip olduğu değerlendirilen bu kültürel mirasın korunması için harekete geçilmesinin gerekliliğini ortaya koydu. Bu kapsamda, Kaş Belediyesi'nin öncülüğünde 2023 yılında başlatılan çalışmalar sayesinde unutulan gelenek yeniden canlanmaya başladı.

'Yöresel Ürünler Turizmle Buluşuyor' isimli proje aracılığıyla Barak Kilimi dokumacılığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın desteğiyle Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı tarafından yürütülen Sosyal Gelişmeyi Destekleme Programı kapsamında desteklenmeye değer bulundu.

Belediye tarafından Boğazcık Mahallesi'ndeki eski okul binasının tadilatı yapılarak bu alan modern bir sosyal yaşam merkezi haline getirildi. Kaş Halk Eğitimi Merkezi ve Orman İşletme Şefliği Odun Dışı Hizmetler Şube Müdürlüğü'nün de işbirliğiyle buraya dokuma tezgahları kuruldu.

Projenin hayata geçmesiyle mahalledeki kadınlar, geleneksel tezgahlarının başına geçti. Büyüklerinden öğrendikleri bu el emeği göz nuru dokuma sanatını yeni nesillere aktarmak adına özveriyle çalışan kadınlar sayesinde atölyeden tekrar dokuma sesleri yükselmeye başladı.

Şu anda kooperatif çatısı altında yer alan 13 tezgahta üretimi süren Barak Kilimi, hem ilçeyi ziyaret eden turistlere sunuluyor hem de bazı Avrupa ülkelerinden yoğun ilgi görüyor.

'Kadınlara duyulan güven, bölgenin değerine katkı sağladı'

 Barak Kadın Kooperatifi Başkanı Aslı Veznecioğlu Kurtuldu, geleneksel sanatı yaşatmak adına kadınlara duyulan güvenin bölgenin değerini artırdığını belirtti.

Özveriyle çalıştıklarını dile getiren Kurtuldu, kadınların kooperatif sayesinde hem ekonomik hem de kişisel açıdan büyük ilerleme kaydettiğini vurgulayarak özgüvenlerinin önemli ölçüde yükseldiğini ifade etti.

Kadınların ekonomik olarak güçlenmesinin her alanda daha etkin rol almalarını sağladığını sözlerine ekledi.

Kooperatifin uluslararası işbirliklerine sahip olduğuna dikkat çeken Kurtuldu, hazırlanan projenin Avrupa Birliği desteklerinden yararlanma hakkı kazandığını bildirdi.

Bu çerçevede bazı Avrupa ülkelerinden paydaşlarının bulunduğuna işaret eden Kurtuldu, geçtiğimiz ay Yunanistan'da ortaklarla buluşma gerçekleştirdiklerini, kasım ayında ise onların Kaş'a gelmelerini beklediklerini söyledi. Bu süreçte çeşitli eğitimler düzenleyerek işbirliklerini ilerletmeyi hedeflediklerini belirten Kurtuldu, kilimlerinin Almanya'da büyük ilgi gördüğünü ve yakında Estonya ile Letonya'ya yapacakları seyahatlerin bu tanıtımı daha geniş kitlelere ulaştırmak amacı taşıdığını aktardı.

Doğal yün, kök boyalar ve el işçiliğiyle sanat eserine dönüşüyor

 Barak kilimlerinin tamamen doğal malzemelerle üretildiğini belirten Kurtuldu, koyun yünlerinin doğrudan kendileri tarafından temin edildiğini ve bu yünlerin doğal kök boyalarla renklendirildiğini ifade etti. Küçük bir namazlık boyutundaki kilimin yaklaşık bir ayda tamamlandığını, büyük boyutlu kilimlerin ise 3 ila 4 ay sürede hazırlandığını söyledi. Kilimleri genelde kendi belirledikleri ölçülerde ürettiklerini, ancak sipariş üzerine özel tasarımlar yapabildiklerini dile getirdi. Geleneksel desenlerden ilham alarak modern ürünler de tasarladıklarını, kilim desenlerinden esinlenerek yaptıkları çantaların büyük ilgi gördüğünü ekledi. Özellikle yabancı turistlerin el emeği bu ürünlere yoğun ilgi gösterdiğini belirterek, Likya Yolu üzerinde olmalarının turistlerin merkezlerine sık sık uğramasını sağladığını ve bunun tanınırlıklarını artırdığını vurguladı.

Barak kilimleri desenlerinin yüzyıllardır kuşaktan kuşağa aktarıldığına dikkat çeken Kurtuldu, en çok tercih edilen desenler arasında "Bıçkılı", "Türkmen" ve "Koçbaşı" motiflerinin yer aldığını kaydetti. Bu motiflerin köklü bir geleneği temsil ettiğini ve özgün çizgiler taşıdığını aktardı. Kilimlerin fiyatlarının büyüklüğüne, renklerine, desenlerine ve dokuyucularına göre farklılık gösterdiğini belirtti. Küçük kilimlerin 10 bin liradan başladığını, büyük el dokuması kilimlerin ise 35 bin lira ile 70 bin lira arasında değiştiğini ifade etti. Kurtuldu, bu geleneği yaşatarak kadın emeğini ön plana çıkarmayı hedeflediklerini ve kültürlerini dünyaya tanıtmak için çalıştıklarını sözlerine ekledi.

'Kilimler, genç kızların çeyizlerini süslerdi'

 Çocukluğundan itibaren Barak kilimi dokumacılığıyla ilgilendiğini belirten Zeynep Akman, her evde olmazsa olmaz dokuma tezgahlarının olduğunu ve kilim dokumacılığının ana geçim kaynakları arasında yer aldığını vurguladı. Kilimlerin genç kızlar için çeyiz, cenazelerde ise örtü olarak kullandıklarını ifade ederek, bu el işlerinin yaşamlarının önemli bir parçası ve büyük bir değere sahip olduğunu dile getirdi. Ayrıca, kilimlerini satarak çocuklarını evlendiren ailelerin olduğunu ve şimdi kurulan kooperatif sayesinde yeniden kilim dokumaya başladıklarını söyledi. Kooperatifte kadınlara keyifli bir ortamda mesleği öğretip tecrübelerini paylaştıklarını da ekledi.

Fatma Gökçe ise dokumacılığı babaannesinden ve annesinden öğrendiğini, yaklaşık 40 yıldır bu işle uğraştığını belirtti. Şimdi kooperatifte hem arkadaşlarıyla hem de öğrencileriyle büyük bir zevkle çalıştıklarını ifade etti. Geçmişte herkesin çeyizinde mutlaka bir kilimin, seccadenin ya da yolluğun bulunduğunu da sözlerine ekledi.

Fatma Çalışkan, atalarından gördüğü Barak kilimlerinin dokuma sanatını kurulan kooperatif sayesinde öğrenme fırsatı bulduğunu belirtti. Ürettiği kilimleri satarak aile bütçesine katkıda bulunduğunu ve dokuma tezgahında çalışırken huzur bulduğunu söyledi. Ayrıca, projenin kadınların hayatına olumlu etkiler sunduğunu ifade etti.

Ceviz kabuğundan kahverengi, nar kabuğundan ise siyah renk üretiliyor

 Barak kilimi dokumalarında kullanılan yün ipler, yoğun ve titiz bir çalışmayla hazırlanıyor. Kilim yapımında kullanılan tüm malzemelerin doğal olmasına özen gösterilirken, iplerin renklendirilmesi de tamamen bitkilerden elde edilen boyalarla gerçekleştiriliyor.

Kök boya ustası Mustafa Çalışkan, ipleri renklendirmek için 7 ila 8 ana renk kullandıklarını belirtiyor.

Her rengin elde edilmesinde farklı bir bitkinin benzersiz işlem sürecine sahip olduğunu vurgulayan Çalışkan, şu şekilde açıklamalarda bulunuyor:

'Örneğin kahverengiyi ceviz kabuğundan, siyahı nar kabuğundan, kırmızıyı ot kökünden, maviyi ise indigo yani çivit ağacından elde ediyoruz. Sarı rengi muhabbet çiçeğinden yapıyoruz ve sarıyı maviyle karıştırdığımızda yeşil rengi elde ediyoruz. Böylece iki farklı renk üretmiş oluyoruz. Bazı bitkileri bir saat, bazılarını iki saat kaynatıyorum; bazen ise bir gün önceden soğuk suda bekletiyorum. Bitki yavaşça boyayı suya bırakıyor ve ertesi gün kaynatarak bir, iki veya üç saat içinde o rengi ipliğe geçiriyoruz. Yaptığımız boyalar tamamen doğal ve herhangi bir zararlı madde içermiyor. Bu kök boyalarla son derece değerli ve estetik açıdan göz alıcı kilimler üretiyoruz.'

Gercekedebiyat.com