Gerçek Edebiyat

Seni bir ölü gecede uyutmayan, büyük unutkanlık

Sarıyor çevreni kıskanç tüllerle, incecik, sapsarı.

Karayel savuruyor dışarıda sağanağı. Patlayan şimşek

Bir belirsiz imgeyle sallıyor, acılı başını.

Senin için yaşam kendindin, anımsa

O soluksuz ruhunu geçmek için ne sallar kurdundu

O sonsuz, o fırtına

El altından ne alçakgönüllü gülümsedi sana

Ufka dön, yan şimdi

Aşılmamış ufka;

Nasıl dar adacığın, balıklar ne yaklaşmış!

Lambanın şavkına, ezgisine eşiklerin…

Kulüben gerçek seslerle donandı ansızın:

Hey, yoktur ki düş! Gerçek’tir her ikisi:

Hem mermer sesi tanrıçanın, hem perilerin ezgisi.

Yoktur ki dışında bir şey, içinde bir şey

Olacağı, tek parça bir yakarı;

Ne yedek, ne gölge!

Bir arayış yağmuru, bir bırakış seli içinde

Gidip geliyordun olduğun yerde, ‘bir aşağı bir yukarı’

Dönemezdin ki, ilerleyemezdin ki

Durup dinledin boş gözlerle

Tanrı yüzlü, kırık rüzgârı.    

(Türkiye Yazıları / Sayı: 14, Mayıs 1978, s.21)

MEHMET TANER KİMDİR?

4 Aralık 1946, Gülşehir (Arapsun) / Nevşehir doğumlu. Bakırköy Lisesi (1966), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Sosyoloji Bölümü mezunu. 1968-74 yılları arasında TRT’nin Erzurum, Van ve Hakkari radyolarında prodüktör ve spiker olarak görev yaptı. Daha sonra Halk Sigortanın satış bölümünde (1975-80) çalıştı ve Sigorta Acenteliği yaptı. 1980 yılında Tan Yayınlarını kurdu ve aylık Tan şiir dergisini çıkardı.

“Rüzgârlı” adlı ilk şiiri 1966 yılında Soyut dergisinde; diğer şiirleri Soyut (1966-74), Türk Dili (1967-90), Sanat Dergisi (1975-76), Oluşum (1976), Türkiye Yazıları, Yusufcuk, Tan (1981-82), Sombahar (1993), Edebiyat ve Eleştiri (1995-), Sonsuzluk ve Bir Gün (2005) dergilerinde yayımlandı. 1971 yılında tek şiir dalında TRT Başarı Ödülünü, 1975 yılında üç şair ile birlikte Milliyet Sanat dergisinin Yılın Başarılı Şairi Ödülünü, Bir Denizin Çekildiği Bütün Kıyılar adlı eseriyle 1981 yılı Türk Dil Kurumu Şiir Ödülünü, toplu şiirleri Küflü Şimşek ile 2000 Akdeniz Altın Portakal Şiir Ödülünü, Çevre Çitin Üzerinde Yağmur ile 2006 Behçet Necetigil Şiir Ödülünü aldı. Dil Derneği üyesidir.

1960’lar şiirinin etkisiyle başlangıçta İkinci Yeniyle gelen imgecilik ve siyasî tanıklıkların bileşimi bir şiir yazdı. Bu çizgiyi sonraki yıllarda, şiirde metafizik bir arayış olarak nitelenebilecek bir yere taşıdı. Bu özelliğini, Veda Vezinleri’nde iyice belirginleştirdi. Eski tarz şiirle ilgilendiği, bu nedenle 1960 Kuşağı içinde düşünülmesinin güçleştiği ileri sürüldü. Orhan Koçak, bazı negatif teolojileri anımsatsa da Taner’in şiirinin asıl ilkesinin ne mutlak olumlama ne de mutlak inkâr olduğunu ileri sürdü.

“Taner’in şiirinin geometrik farklılığı uzayının düşünülüp durmadan tartılarak gerçekleştirilmiş olmasından kaynaklanır. Şüphesiz, bunu geniş ölçüdeki içerikteki aritmetik düzen de belirler: Ritmik doku, yoğunlaşmaların bütüne dağılımı, ses ve renk zorlamaları. Aruz, onda büyük bir sıkıntının, altedilmez bir iç sıkıntısının sigortasıdır.” (Enis Batur)

“Günümüze dek ulaşan yarım yamalak görüntüleri, anımsayabildiklerini şiirine ustaca yediriyor Mehmet Taner. Onun şiirlerinde Aruz tadı, şarkı güftesi esintisi öne çıkar. Böyle olunca onun dili ‘cenin dili’dir elbette. O ‘kılcal zamanda’ yol aldırır şiirlerine ‘suzinak’a sığınıp. Usta kendi görüntüsünü yıllarca korumuş ‘Rıza Hançeri’, babasının anısıyla, meraklarıyla şiirinde imgeleşir. ‘Sürmene işi kamalar da asar’ babası duvarlara. ‘menekşe tohumlarını’ koyduğu ‘Mercan kâse’ unutulmayan bir başka anının parçasıdır. ‘lokum kutuları’nda biriken tatlar gibidir ‘Mızıka’da. Şiirden şiire geçerken tünelin solgunluğunu duyumsamamak ne mümkün! İşte o solgun tünelden çıkınca şiirseverler ‘Aslanağzı, şakayık/ Karanfil/ ve çinkaranfilleri, menekşeler, şebboy/vişne ağaçları, ıhlamurlar, kayısı’yla burun buruna geliverirler. Çocukluğun nehirleri uzaklarda usul usul aksalar da, ömrün sulanmış bahçesinde ‘aşk’ kendine her zaman sıcak koyaklar bulur ve kendini kolay kolay unutturmaz. ‘Aşk’, Öyle ya, ‘Geçen Yılın/ Tek Menekşesi.’dir şairi ‘hayata’ geri verdiği sırada.” (Gültekin Emre)

 “Bir Denizin Çekildiği Bütün Kıyılar (1980) ile Arka Oda’yı (1981) ilk okuduğumda, Mehmet Taner’in şiirini hiçbir zaman tam anlayamayacağımı, hatta düpedüz anlayamayacağımı düşünmüştüm. Ama bu düşünce rahatlatmamıştı beni: Bir yükten kurtulmuş gibi değil, tersine daha büyük yük almış gibi hissediyordum kendimi. Anlamamanın, anlayamayacak olmanın verdiği rahatlama yabancım da değildi üstelik: Örneğin Metin Eloğlu’nun Ayşemayşe’sinin kapısını hiç aralayamayacağımı bilmek, çok tanıdık bir yetersizlik duygusunun ötesinde yeni bir huzursuzluk kaynağı yaratmamıştı. On dört yıldan sonra Taner’in yeni kitabı Dip’i okumak da bu izlenimi değiştirmedi. Şiir yine anahtarlarını benden esirgiyor, dahası, yeni kilitler, demek yeni imkânlar ve yeni borçlar doğuruyordu. Şimdi, toplu şiirlerin yayımlanması, belli bir aydınlanma sağlar gibi. Bunun, Taner’in şiirlerinde de sık sık beliren o tuhaf, tanımsız ışığa çok benzediğini söyleyeceğim. (…)

“Aynı şairin elinden çıkan şiirlerin zamanla derişmesi beklenir. Bu derişmenin farklı biçimleri ve bu biçimlerin de bazı metaforik adları vardır: Şiirin bir veya birkaç ‘eksen’ üzerinde ilerlediğini, hep bu ‘eksen(ler)e’ yerleşmek için çalıştığını ya da sonradan kendisine bir eksen yarattığını, bir geçmiş ve bir yöneliş icat ettiğini söyleriz örneğin. Zaman içinde bazı merkezî motifler veya biçim öğeleri belirginleşmiş olabilir. Bir ‘yıldızkümesi’ imgesine de başvurabiliriz: Eksik ya da görünmeyen bir merkezin çevresinde kümelenmiş bir motifler topluluğu. Ama bunlar, sonuncusu bile, Taner’in şiiri hakkında pek bir şey söylemeyen yaklaşımlar bence. Kendi tuhaflığından kaçmayan, tuhaflığını onarmaya çalışmayan bir şiir karşısındayız. (…) Mehmet Taner’in yeri belirsizdir.” (Orhan Koçak)

MEHMET TANER'İN ESERLERİ (Şiir):

Sunak (1978), Bir Denizin Çekildiği Bütün Kıyılar (1981), Arka Oda (1981), Dip (1995), Siperler (1997), Küflü Şimşek / Toplu Şiirler 1966-1996 (1999), Veda Vezinleri (2002), Çevre Çitin Üzerinde Yağmur (2006).

KAYNAK: Mustafa Şerif Onaran / Mehmet Taner’le (Türk Dili, Mart 1982), TDE Ansiklopedisi (c. 8, 1976-98), Bülent Gözkân / Söyleşi - Enis Batur / Mehmet Taner İçin Özel - Evren Erem / Mehmet Taner (Sombahar, Eylül-Ekim 1993), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), Gültekin Emre / “Küflü Şimşek”te Bütün Şiirleri Bir Arada: Mehmet Taner’in Şiiri (Cumhuriyet Kitap, 25.11.1999) - Veda Vezinleri (Cumhuriyet Kitap, 11.7.2002), Orhan Koçak / Ateş Burcunda (Virgül,  Ekim 1999) - Işıltılı Yolculuk (Milliyet Kültür Sanat, 2.5.2002), Tuncer Uçarol / Mehmet Taner’den Şiir Dersleri (Şiir Odası, Ağustos-Eylül 2000), TBE Ansiklopedisi (2001), Necmi Zekâ / Sınanma İnsana da İyi Gelir Şiire de (Virgül, Aralık 2002), Mahmut Temizyürek / Mehmet Taner’in “Sal” Şiiri Üzerine Bir Deneme (Yasakmeyve, Kasım-Aralık 2004), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).

Gerçekedebiyat.com