Gerçek Edebiyat

2010 yılına bir kaç saat kala aramıştım Tevfik Çavdar'ı.

"Mutlu yıllar" dileğimi söylemeyi bitirmeden, "Çok endişeliyim Ahmet!" demişti, kesik nefes alarak. Neredeyse ağlamaklı bir sesle konuşuyordu. Çok dertliydi. Mıhlanmış olduğu tekerlekli sandalyesinden dünyaya bir yumruk atmak istiyor ama ancak pencereden dışarıya bakabiliyordu.

"Manzara şudur; yeni yıla bir 'ayrılık' şarkısının nâmelerine elleriyle tempo tutan 'serbest' tavırlı aydınların 'yalelli'leriyle giriyoruz Ahmet!"

TEVFİK ÇAVDAR KİMDİR?

Tevfik Çavdar, bir ekonomist olarak bilinir. 1931 Salihli doğumlu yazar iktisat fakültesi mezunudur. Türkiye’nin sol tarihine tanıklık etmiş, bir aydın olarak tarihin yazılmasına katkıda bulunmuştur.

Türkiye sol tarihini yazanlar Tevfik Çavdar’ı atlayarak bunu yapamazlar.

Ama pek az kişi onun bir edebiyatçı olduğunu bilir.

Yalnızca çok iyi bir edebiyat okuru olarak değil bir edebiyat eleştirmeni olarak değerli bir kalemdir.

En son Türkiye’nin Yüzyılına Romanın Tanıklığı adlı önemli bir kitabı yayınlandı; değme eleştirmenlere taş çıkartır.

Kitabında “Gerçek tarih, romanlardan öğrenilir”den yola çıkıyordu. Çinlilerin "roman"a tarih kitabı dediklerini çoğumuz bilmeyiz. Bir kamera gibidir (gerçek) romancı, çevreyi, kokuyu, kenti, denizi, eşyaları sayfalara döker, gelecek kuşaklara zengin bir bilgi hazinesi bırakır.

Çavdar'a göre Batılılaşma (Siz güncel palavrayla “demokratikleşme” olarak okuyabilirsiniz) çabalarımızın hep bir üstyapı kurumu olarak sürmesi ve öyle kalmasının nedeni, üstyapıyı belirleyecek olan altyapıyı, kapitalizmi adam gibi geliştiremememizdir. Şekilde kalan bu Batılılaşma, büyük kent özlemi içindeki taşra kızlarının bazı özlemleri sonucu düştükleri durumu andırıyor. Vücudunu sattığı izbe odalarda ruhunu arıyor. İşte biraz da bunun içindir ki Türkiye hep izbe odalarda anlaşmalar yapıyor.

Nasıl olsa bir oda görevlisi buluyorlar egemen güçler!

Tevfik Çavdar, Halit Ziya’nın Aşk-ı Memnu’su, Yakup Kadri’nin Kiralık Konak’ında Batılı yaşamı taklit eden Osmanlı’nın içine düştüğü çaresiz ve gülünç, ama acıklı durumun anlatıldığını önemseyerek vurgular.

Halit Ziya, bir imparatorluğun yıkılışını padişahın yanı başında özel kalem müdürü olarak yaşamıştır. Anılarında, "Saray koltuklarının yüzlerinin bile nasıl çürüdüğü"nü anlattığı satırlar unutulmaz çarpıcılıktadır.

Meşrutiyet’in hemen ilk günlerinde Darülfünun (Yüksekokul) öğrencilerinin İngiliz Büyükelçisi’nin arabasının atlarını sökerek bizzat çektiği rezilliğini hiçbir tarih kitabı yazmaz, yazamaz ama bir romancı yazabilir!

Edebiyatın, özellikle romanın izini sürerek çok önemli verilere ulaşıyor Tevfik Çavdar. Görsel dünyanın çılgınlaştığı bir dönemde umutsuz bir alana, romana dikkat çekmekten çekinmiyor.

Kaygılı bir sesle söylediklerini şöyle not almışım:

"Küreselleşmiş neo-liberal düzen birlik sözcüğünü sevmez. Yıllar önce, İngiliz emperyalizmini tanımlamak için 'böl ve yönet' politikası adını verirlerdi. Pakistan, Hindistan, Kuzey İrlanda-Serbest İrlanda gibi. Bu tip etnik dağınıklık güçsüz, dirayetsiz sözde devletçikler doğurur. Aralarındaki çekişme de bitmez. Reagan-Teacher dönemiyle ise iki temel yaklaşımı yaşama geçirmiştir: Özelleştirme ve etnikleştirme... 'Konfederasyon' gibi uç görüşleri savunanlara göre Doğu ve Güneydoğu 'Kürdistan', geriye kalan bölgeler ise 'Ortak vatan!’ Yani 50 milyon bir kalemde 'vatansız', 'yurtsuz' kabul ediveriliyor. Neo liberalizm! Sen nelere kadirsin!"

"Yurtseverlik ve Hibrit Aydınlar" başlıklı yazısında yazdığı bir kayıp denizci yazısındaki gibiydi söyledikleri!

*

Bu yazarlar başka insanlardı. Şimdinin renksiz, yaşadığı topraklara yabancı,  halkına, kullandığı diline duyarsız yazar ve şairler gibi asla olmadılar. Türkiye'yi bölmek için değil, bağımsız/demokratik bir Türkiye yaratamak için canla başla çalıştılar; Türkçeyi horlamak için değil güçlendirmek için yazdılar, hapse atıldılar, sürgün oldular; bin bir acı çektiler.

15 Ekim 2012 günü Tevfik Çavdar'ı Ankara'da kaybettik.

Tarihin ilerici yanı onları asla unutmayacak.

Ahmet Yıldız

(Gerçekedebiyat.com)