Gerçek Edebiyat

Günümüzde yalnız Türk dilbilimciler değil, Batılı dilbilimciler de etimoloji alanında kısır bir döngü içinde dolaşıyor. Türk dilbilimciler genellikle etimolojiyi anagramdan ve benzetmeden ayırt edemedikleri için bunu yapıyor. Bir bölümü de işin kolayına kaçıp, Batılı dilbilimcilerin çizdiği sınırlar içinde dolaşıyor.

Örneğin Türk dilinin etimolojisi incelenirken, Kaşgarlı Mahmut'tan daha geriye gidilemiyor. Ondan daha eskisi de Orhun Yazıtları.

Ancak bu yetersiz. Sümercenin en erken Türk dili olduğu gerçeği kabul edilmediği sürece, Türk dilinin etimolojisi alanında yapılan tüm araştırmalar yetersiz kalacaktır. Sümerceyi en erken Türk dili olarak kabul etmemin nedeni, bu dilin yazıya geçirilmiş olan en eski dil olmasıdır. Yoksa Türk dilinin yaklaşık on bin yıllık bir geçmişi vardır. Ancak elimizde Sümerceden daha eski bir yazılı kaynak yoktur.

KISA / KISGA

Bu konuyu bir örnekle açıklamaya çalışalım. Örneğin, Türk dillerindeki kısa/kıska sözünü ele alalım. Kaşgarlı Mahmut, Divan-ı Lugat ut-Türk'te bu sözü "kısga" olarak verir. "Kıs" (kısmak) sözünün de "kısaltmak" anlamına geldiğini yazar. Böylece kısga/kısa sözünün kısmak eyleminden (fiilinden) türemiş bir önad (sıfat) olduğunu öğrenmiş oluruz.

Ancak daha eskiye, Sümerceye gidersek, daha ayrıntılı bilgi elde ederiz. Sümerce "gaz" sözü, "öldürmek, idam etmek, kesmek, kazmak, ezmek" anlamlarına gelir. Buradan elde ettiğimiz bilgi; kısmak, kesmek, kazmak ve ezmek eylemlerinin erken Türkçedeki "gaz" sözünden geldiği ve bu sözlerin köken birliklerinin olduğudur.

Ancak Türkçenin beş bin yıllık en eski biçimine inmeyip, yaklaşık bin yıl önceki Kaşgarlı dönemindeki Türkçe ile yetinirsek, etimoloji alanında bir arpa boyu yol alamayız. Üstelik de anagram tuzağına düşeriz. Örneğin Kaşgarlı "kırt" sözünü açıklarken "kısa ota kırt ot, kısa saça kırt saç, kötü huylu ve pinti adama kırt kişi denir" diye açıklama yapar.

Etimolojiden anlamayan, ama etimoloji bildiğini sanan biri bundan, "kırt" sözünün Türk dilinde "kısa" anlamına geldiği sonucunu çıkarır. Hatta bununla da kalmaz, Germen dillerindeki "kısa" anlamına gelen kort/kurz/short sözlerinin de bu dillere Türkçeden geçtiğini savunur. Bu yaklaşım tarzının etimoloji bilimiyle bir ilgisi yoktur.

Batılı dilbilimcilere göre Germen dillerindeki bu sözlerin kökeni proto Germen dilindeki "skurta" sözüdür. Latin dillerindeki "kısa" anlamına gelen corto/court sözlerinin kökeni de Latince "curto" sözüdür. Böylece bu yanlış ve eksik bilgiden yola çıkarak, Hint-Avrupa" dil sistemi diye bir saçmalığı kolaylıkla ortaya atarlar. Oysa Hintçe "çota", Farsça da "kutâh" kısa demektir ve bu dillere Türkçe "kısa" anlamına gelen "küt" sözünden geçmiştir.

Latin ve Germen dillerindeki "kısa" anlamına gelen sözler de aslında "Türkçeden" kalmadır. Ama Türkçe "kırt" sözünden değil, Erken Türkçeden. Fince "kısaltmak" anlamına gelen "shortata" ve Macarca "kısa" anlamına gelen "kurta" sözleri de "Erken Türkçeden" kalmadır. Aynı biçimde Moğolca "kısa" demek olan "khurts" sözü de.

Sümerce "gur" sözü "kesmek, biçmek, kısaltmak" anlamlarına gelir. Bu söz günümüze "kırmak" ve "ormak" (orakla biçmek) olarak evrilmiştir. Kaşgarlı'nın yazdığı "kırt" sözü de bu kökten gelir ve "kırıt" (kırılmış; yani kısaltılmış, kesilmiş) sözünün o dönemdeki "kırt" biçimindeki söylenişidir.

Etrüskçe anlamı bilinen sözlerin sayısı sınırlıdır. Ancak Etrüskçede "cr" (okunuşu “kır”) sözünün "kırmak" anlamına geldiğini biliyoruz. "Kısa" sözünün anlamını ise bilmiyoruz. Etrüskçenin ardılı olan Latincede "curto" sözü "kısaltılmış, kısa kesilmiş" anlamlarına geldiğine göre, bu söz Etrüskçe "cr" kökünden gelmektedir. Böylece, Latince "curto" sözünün günümüz Latin ve Germen dillerine "kısa" anlamına gelen "corto/court/kort/kurz/short" gibi biçimlerde evrildiğini görüyoruz.

Bu kısa örnekten çıkardığımız sonuç şudur: Batılı dil hokkabazlarının uydurduğu "Hint-Avrupa" dilleri ile Türk dillerinin ve Fin-Ugri dillerinin köken birliği vardır. Bu dillerin hepsi tek bir kök dilden evrilmiştir.

Bu kök dile "Erken Türkçe" adını koymak ise pek doğru olmayacaktır. Belki de en doğrusu, bu kök dili "kök Turan dili" olarak adlandırmak daha doğru olacaktır!

Arif Cengiz Erman
Gercekedebiyat.com