Gerçek Edebiyat

TÜRKİYE’de aşı çalışmaları 1700’lü yıllara kadar gidiyor. Avrupa’daki gelişmelere paralel olarak 1880’lerde hızlanan çalışmalar 1887’de Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane`de ilk kuduz aşısı üretilmesiyle daha da hızlandı. 1911 yılında tifo, 1913 yılında kolera, dizanteri ve veba aşıları Türkiye’de ilk kez hazırlandı ve uygulandı.

AŞI VE SERUM SERİ ÜRETİMDE
Ancak kurumsallaşma 1928’de Atatürk’ün talimatıyla kurulan Refik Saydam Hıfzısıhha Enstitüsü ile sağlandı. Birçok aşı ve serum burada başarıyla üretildi.

Tifo, tifüs, difteri, BCG, kolera, boğmaca, tetanoz, kuduz aşıları seri üretime geçildi. 1940’ta Çin’e Kolera salgını için aşı ihraç edildi. Yine aynı dönemlerde Yunanistan, Suriye gibi komşu ülkelere de tetanoz ve tifüs aşıları gönderildi.

1950`de enstitü bünyesindeki İnfluenza laboratuvarı Dünya Sağlık Örgütü tarafından Uluslararası Bölgesel İnfluenza (grip) Merkezi olarak tanındı ve influenza aşısı üretimine geçildi.

Enstitü 2 Kasım 2011’de ‘Sağlık Bakanlığı ile bağlı kuruluşlarının yeniden yapılandırılması’ kapsamında kapatıldı. Görev ve yetkileri yeni kurulan Halk Sağlığı Kurumu’na devredildi.

Hürryet gazetesinde Musa Kesler'e konuşan tıp tarihçisi Prof. Dr. Nuran Yıldırım, enstitü ve kurucusu Refik Saydam hakkında şunları anlattı: “Hıfzıssıhha Enstitüsü laboratuvarlarında gıda ve içme sularının denetimi, aşı ve serum üretimi, ilaçların kontrol ve analizi ile halk sağlığını ilgilendiren her türlü araştırma ve inceleme yapılırdı. O yıllarda bulaşıcı ve salgın hastalıklar yaygındı. Bu hastalıklarla mücadeleye ön plana alındı. Hayati önemi olan aşı üretimi çalışmalarına hız verildi. Enstitü 1931 yılında ağız yoluyla uygulanan BCG aşısı üretti. 1932 yılında serum üretimi ülke ihtiyaçlarını karşılayacak seviyeye ulaşmıştı, serum ithalatına son verildi. Ardından çiçek, kuduz ve tifüs aşılarının üretimine başlandı. Böylece dışa bağımlılık büyük ölçüde önlendi. Üstelik; Yunanistan, Suriye ve Irak gibi komşu ülkelere tetanoz ve difteri serumu ihraç edildi.”

REFİK SAYDAM HIFZISSIHHA ENSTİTÜSÜ BİNASI HAKKINDA

Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı'nın ikamet ettiği bina Türkiye Cumhuriyeti'nin mimarlık tarihinde oldukça öneme sahiptir. Binanın inşa edildiği dönemde yeterince kalifiye yerli mimar bulunmadığı için Ankara'daki birçok resmi kuruluş binası gibi, bu yapı da yabancı mimarlara yaptırılmıştı.

Theodor Jost tarafından tasarlanmış olan Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü'nün ise Türkiye Cumhuriyet'nin ilk dönemlerindeki sağlık hizmetleri konusunda ilk kayda değer girişimlerden birisi olması bağlamında önemlidir. Theodor Jost'un tasarladığı bakteriyoloji-kimyahane yani aşı üretim bölümü ve Robert Oerley'in tasarladığı Hıfzıssıhha Okulu ve merkez binası Rockefeller Vakfı'nın da yardımıyla inşa edilmiştir. Yapının girişinde bulunan demir ızgara ve giriş üzerindeki kadın sporcu rölyefi, 1930'lu yılların modernizm stiline iyi bir örnektir.

GERCEKEDEBİYAT. COM