Gerçek Edebiyat

Venedik Gizli Servisi, MI6 ve CIA’in kuruluşundan çok uzun zaman önce, Rönesans döneminde Venedik İmparatorluğu’nun savunmasında çok önemli bir rol oynamıştır.

Meşhur devlet komitesi “Onlar Konseyi” tarafından idare edilen bu “proto-modern” teşkilat, operasyonlar (istihbarat ve örtülü eylem), analiz, kriptografi ve steganografi, kriptanaliz ve hatta ölümcül maddelerin geliştirilmesinin de dahil olduğu mühim istihbarat faaliyetlerini yürütmüştür. 

Resmî muhbirlerini ve amatör casuslarını Avrupa’nın, Osmanlı topraklarının ve Kuzey Afrika’nın bir ucundan diğerine göndererek Venedik’in güvenliği ve geleceği için olağanüstü çaba göstermiştir.

İstihbaratın ve casusluğun erken modern ekonomilerdeki karmaşık rolü ile sanayileşme öncesi dünyanın proto-modern organizasyonlarının ortaya çıkışına odaklanan Ioanna Iordanou bu eserinde, bol miktarda sırrı, bu sırları tutanları ve onların peşinde koşanları açığa çıkarırken, onların varlığına olanak tanıyan, dünyanın ilk kozmopolit devletlerinden biri tarafından yaratılmış olağanüstü bir istihbarat teşkilatının temelini hazırlayan toplum ve yönetime dair süreçleri ele almaktadır.

Venedik Devlet Arşivleri’nde bulunan binlerce belgenin yanı sıra, Roma, Simancas ve Londra’da saklanan arşiv belgelerinden yararlanılarak hazırlanan bu kaynak çalışma, sistemli istihbaratın çağdaş bir yenilik olduğunu öne süren yaygın kanıya karşı çıkmasıyla da büyük öneme sahiptir.

Venedik Gizli Servisi: Rönesans’ta Bir İstihbarat Teşkilatı, sistemli casusluğun 16. yüzyılda siyasî ve askerî amaçlara nasıl hizmet ettiğini gösteren, daha önce adı duyulmamış çok sayıda casusu, sırrı, şifreyi, işkenceyi ve suikastı ortaya çıkaran sıra dışı bir çalışma.

TÜRK ELÇİSİNİ ZEHİRLEMEK SİTEMİŞLER

Kitapta,  444 yıl önce Venedik'te vebadan öldüğü iddia edilen Osmanlı elçisi Cordoani Mustafa'nın bir suikasta kurban gittiği ortaya çıktı.

Venedik 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa'nın en güçlü istihbarat teşkilatlarından birine sahipti. Bu teşkilat 'Onlar Konseyi' adlı kurul tarafından yönetiliyordu.

Teşkilat sadece bilgi toplamıyor 'örtülü' suikastlar da yapıyordu. Buna göre Oxford University Press'in bastığı ve geçtiğimiz ay Kronik Kitap tarafından 'Venedik Gizli Servisi' adıyla Türkçe yayımlanan kitapta bu operasyonlardan biri anlatılıyor.

Kitap Venedik arşivlerinden çıkan mektuplar ve diplomatik belgelere dayanılarak hazırlanmış.

Kitaba göre, Venedikli Cordoani, Müslüman olduktan sonra Mustafa adını aldı. Yetenek ve zekâsıyla öne çıkan Mustafa, devrin sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa'nın maiyetinde çalışmaya başladı. Paşa'nın verdiği diplomatik nitelikli özel vazifeleri yapıyordu.

Tarihi değiştirecek kayıtların yayınlandığı kitap ile ortaya çıkan bilgilerine göre 1574'te, Sokullu tarafından Venedik'teki esirlerin serbest bırakılması için görevlendirildi. İstanbul'daki Venedik elçisi Balio ülkesine yazdığı mektupta, asıl adı "Cordoani" olan Mustafa'nın Venedik aleyhine faaliyet gösteren 'zeki ve tehlikeli bir casus' olduğunu bildirdi.

Bunun üzerine istihbaratı yöneten 'Onlar Konseyi' Mustafa'yı öldürme kararı aldı. Ancak resmi elçi olduğu için bunu kimse sezmeden 'örtülü' bir şekilde yapmaları gerekiyordu. Zehirlemeye karar verdiler. Ancak iki ayrı zehir fayda etmedi. Üçüncü bir zehir hazırladılarsa da yine başaramadılar. Mustafa'yı İstanbul'a dönerken gemide zehirleme planı da başarısız oldu.

'VEBADAN ÖLDÜ' DEDİLER

1576'da 'şehri altüst eden yıkıcı veba esnasında' Mustafa tekrar 'resmi bir görev' için Venedik'e gitti. Konsey suikast için yine harekete geçti. Mustafa, 'Kaptan Trec' kod adlı kişi tarafından öldürüldü. Suikastın üzeri, salgın bahanesiyle örtüldü.

İstanbul'daki Venedik elçisi, gizli servisin istediği gibi Cordoani Mustafa'nın vebadan öldüğünü, cesedinin ise sokakta tesadüfen bulunduğunu İstanbul'a Topkapı Sarayına bildirdi. Tamamı kayıt altına alınan yazışmalar yıllar sonra ortaya çıkınca, suikast da aydınlatılmış oldu.

Venedik İstihbaratı 'Ducale Palazzo' denilen saraydan yönetiliyor, dünyanın her tarafından bu saraya istihbarat akıyordu. Çapkınlıklarıyla tarihe geçen Giovanni Giacomo Casanova da Venedik istihbaratının en meşhur ajanlarından biriydi.

Venedik Gizli Servisi - Rönesansta Bir İstihbarat Teşkilatı
Yazar: Ionna Iordanou
Çevirmen: Fatih Yücel
Yayınevi : Kronik Kitap

Gerçek Edebiyat