Gerçek Edebiyat

Dünyayı değiştiren hiçbir kitap Türlerin Kökeni kadar düşmanlığa uğramamış, bu kadar kısa sürede Marx’dan Hitler’e, bu denli farklı ve çoğu halde zıt ideologlara kaynak ve malzeme olmamıştı.

 TÜRLERİN KÖKENİ

Talih 1809 doğumlulara önemli roller biçmişti. 1859 yılına gelindiğinde bunlardan Poe ve Tennyson kitaplarıyla, Mendelssohn da senfonileriyle çoktan tanınmışlardı. Lincoln tarihe köleliği kaldıran başkan olarak geçeceği 1860 seçimlerine hazırlanıyordu.

Onunla aynı gün ve aynı saatte doğmuş olan Charles Darwin ise yirmi üç yıldır sürdürdüğü çalışmalarını kitap haline getirmeye ancak karar verebilmişti. Bunda kendisi gibi doğal ayıklama yoluyla evrim konusunda çalışan Wallace’ın etkisi oldu. Her ikisi de aynı yöndeki teorilerini 1858 yılında Linnaean Society’e sunmuşlardı. Darwin sonu gelmeyen incelemelerine biraz ara vererek, vardığı sonuçları Türlerin Kökeni adı altında toplama zamanının geldiğine inandı.

Kitap 1859’un son günlerinde John Murray tarafından yayınlandı. 1200 adetlik birinci baskı daha ilk gün tükendi. Darwin’in öldüğü 1882 yılına kadar dünyanın bütün önemli dillerine çevrilmiş ve yüz binlerce satmıştı.

Darwin doğa bilimlerinde büyük bir sarsıntı yaratırken muhafazakar çevrelerden büyük bir tepki geleceğini tahmin edebilirdi. Nitekim ilk kitapta insanların evrimi konusuna fazla yer vermedi çünkü tezlerinin sırf bu nedenle reddedileceğinden endişe etti. (İnsanın Atası' nı ancak 1871’de yayınladı.) Ama teorisinin kısa sürede politikacılar, iktisatçılar, ideologlar ve insanla ilgili tüm bilgi dallarıyla uğraşanlar tarafından nasıl kullanıldığını şaşkınlıkla izledi.

TARTIŞMALAR

En şöven "reelpolitik" şampiyonları “çevreye uyum ve en güçlünün hayatta kalması” ilkeleriyle ulusal çatışmaları meşrulaştırdılar (aynı zamanda mutlaklaştırdılar) ve bunu en savaşçı ırkın diğerlerine üstün geleceği şekline dönüştürerek kullandılar. O dönemde Afrika’yı paylaşma hırsı içerisindeki emperyalistler ve ırkçılar, bu teorinin dünyanın geri kalan halkları karşısında kendi doğal üstünlüklerini ispat ettiğini söylediler.

Her çeşit özgürlükçü ve yenilikçi görüş sahibi ise bu teoriyi ruhban sınıfının dogmalarına karşı bir zafer olarak alkışladı. Serbest teşebbüs ve rekabet taraftarları “doğal seçim” ve “hayatta kalma mücadelesinin” yararlarını tekrarladılar.

Herkes Darwin’de istediği şeyi bulabildi.

Çevre koşulları şayet o kadar önemli ise, daha iyi bir sosyal ve ekonomik örgütlenmenin sosyal ilerlemenin temeli olacağı Rousseau tarafından söylenmişti. Ama bundan farklı sonuçlar çıkartılabilirdi. Evrimci Fabianlar şiddet kullanarak değişim isteyenlere karşı “tedrici gelişmenin kaçınılmazlığını” savundular.

Marx ise hem “maddi koşulların belirleyiciliği” hem de “mücadele” ilkelerini kullandığı Darwin’e çok şey borçlu olduğunun bilincindeydi. Bu nedenle 1867 yılında ilk cildi yayınlanırken Das Kapital’i Darwin’e ithaf etmek istediyse de, bilgin ihtiyatlı bir tutumla bunu reddetti. Engels 1883 yılında Marx’ın mezarı başında yaptığı konuşmada “Darwin’in organik tabiattaki evrim kanununu keşfetmesi gibi Marx da insanlık tarihinin evrim kanunu keşfetti” derken büyük bir basitleştirme yapıyor ama o dönemin “bilimle herşey çözülebilir” şeklindeki aşırı optimist bakış açısını ifade ediyordu. Bunun böyle olmadığının anlaşılması için 20. yüzyılın yaşanması yeterli olacaktı. Ama Engels’in bu hatalı yorumuna inananlar, sosyal rejimlerin bilimsel olabileceğine inananlar 21. yüzyılda hâlâ çıkabiliyor.

DARWİN'İN BİLİMSEL ÇALIŞMALARI

Darwin gençlik çağında sebat gösterememiş, iki yıl tıp okuduktan sonra Cambridge’e giderek din adamı olmak için eğitim görmüş fakat bundan da vazgeçmiş fakat bu arada biyoloji ve jeoloji derslerine ilgi duyarak bunlara devam etmişti.

İlk gençliğinde Başpiskopos James Usher’ın 17. yüzyılda öne sürdüğü “herşey MÖ: 4004 yılında aynı anda yaratıldı” dogmasına nasıl baktığını bilmiyoruz. Ama 1831 yılında 22 yaşında bir amatör olarak 5 yıllık bir keşif gezisi için Beagle gemisine kabul edildikten sonra görüşleri netleşti. Denizlerde, çöllerde, yağmur ormanlarında, pampalarda, Galapagos adalarında ve Ant dağlarında dolaştıktan, on binlerce bitki, hayvan ve fosili inceledikten sonra 6000 yıllık bir dünyada yaşadığımıza dair inancının sarsılmaması olanaksızdı. Bir yandan jeolojik zaman kavramı, diğer yandan da tüm canlılar arasındaki birliğe rağmen farklı türlerin gelişmeleriyle ilgili ipuçları onu evrimci doğal ayıklama teorisine götürdü. Bu yaklaşım sosyal teorilerde, güçlünün galebe çalması ve hayatta kalması şeklinde kullanıldı, faşizme ideolojik bir temel teşkil etti.

Türlerin Kökeni’nin yayınlanmasıyla birlikte Darwin hem üniversite hem de basın tarafından büyük bir eleştiri bombardımanına tutuldu, verileri çarpıttığı söylendi ve teorileri saçmalık olarak nitelendi.

Halbuki Darwin sadece antik çağdan beri bilinen Geothe, Lamarck ve H. Spencer gibi olağanüstü kişiler tarafından öne sürülmüş olan görüşleri bir bütün içinde ele alıp temellendirmekten başka birşey yapmamıştı. Darwin aşırıya kaçan bir eleştiriye verdiği yanıtta “Evet, İngiltere’de engizisyon olmadığı için beni yakamazsınız ama odunları hazırlayıp kara zebanilere beni yakalamalarını söyleyebilirsiniz” demiştir.

Diğer yandan onu savunan bilim adamlarının da vardı ve kendi köşesinde çalışmalarını sürdüren Darwin’i yalnız bırakmadılar.

Hararetli tartışmalar on yıllarca devam etti. 1925 yılında öğrencilerine evrim kuramını anlatan öğretmen John Scoones “maymun davası” olarak ün kazanan davada suçlu bulundu ve Tennessee eyaletinin okullarında bu kuramın öğretilmesi yasaklandı. ABD Yüksek Mahkemesi bu tür yasaklamaların anayasaya aykırı olduğunu ancak 1968 yılında kabul etti. Ne var ki aradan fazla zaman geçmeden aynı ABD’de yükselen yeni muhafazakar dalga birçok okulda Darwin ve evrim kuramının okutulmasını hukuken değil ama fiilen yasakladı.

İnsanlık yoluna düşe kalka devam ediyor.

Menmet Tanju Akad
Gercekedebiyat.com