Cumhuriyet yazarından Erdoğan'ın sanat ödülleri konuşması yorumu: 'Avangard sanatı istiyor!
Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Ödülleri yılın son günü (31 Aralık 2020) 'Külliye'de düzenlenen bir törenle sahiplerine verildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın törende yaptığı konuşma Cumhuriyet yazarı Ergin Yıldızoğlu tarafından şaşkınlıkla karşılandı ve Yıldızoğlu, 'avant-garde sanatı savunuyor' diy...
Aynı zamanda bir edebiyat eleştirmeni olan ve bu alanda bir kaç kitabı bulunan Ergin Yıldızoğlu'nun Cumhuriyet Gazetesi'ndeki köşesinde yazdığı "Sanatçıyı Beklerken" başlıklı yazısının ilgili bölümü şöyle: (...) Cumhurbaşkanı’nın beklediği sanatçıya ilişkin, “Önce kendisi olacak, dünyanın iyiliği için üretecek, eseriyle zulme ve adaletsizliğe karşı mücadele edecek; müzikteki evrensel anlayışı değiştirecek, icat ettiği bir sanat formuyla adını sanat tarihine yazdıracak; üslubuyla herkesi peşinden sürükleyecek; gündemi izlemeyecek, gündemi verecektir; performansıyla rekorlar kitabına girecek, tarzıyla sanat modası oluşturacaktır; ait olduğu milleti hor görüp şikâyet etmek yerine kendi sanatını üretecektir, muhalefetini sanatıyla gösterecektir” sözleri de ilginç. Zira beklentide, Cumhurbaşkanı’nın, “tarz”, “üslup”, “form”, “moda”, “performans” gibi kavramları, sanat teorilerine aşina olanlara garip gelecek biçimde kullanmasından öte bir durum var: Cumhurbaşkanı en azından üç açıdan, modernist, hatta “avant-garde” bir sanatçı “bekliyor”. (1) Bu sanatçı için, sanat ve siyaset iç içedir: Zulme ve adaletsizliğe karşı, muhalefetini sanatıyla gösterecek. (2) Bu sanatçı, “egemen sanat rejimini” aşacaktır: Evrensel bir anlayışı değiştirecek, geleceğin sanat kuramlarının payandalarını da temellendirecek. (3) Bu sanatçı muhalif bir “kamusal entelektüeldir”: Gündemi belirleyecek, insanları peşinden sürükleyecektir. Bu, siyasette “angaje”, egemen “sanat rejiminin” sınırlarını zorlayan, yapıtlarıyla olanı değil, doğmakta olanı gösterebilen sanatçılar çoktan geldiler. Cumhuriyetin tarihine bakmak yeterlidir. Ve gelmeye de devam edecekler, ama siyasal İslamın içinden çıkarak değil. ‘Kendisi olmak’ mı dediniz? Cumhurbaşkanı, hem bu sanatçının öncelikle “kendisi”, diğer bir değişle “otantik” olmasını istiyor, hem de “ait olduğu milleti hor görüp şikâyet etmeyerek” kendi sanatını üretmesini... Bu konuşmayı kim yazdıysa o, bu noktada Cumhurbaşkanı’nı tam anlamıyla bir “bilişsel uyumsuzluk” (cognitive dissonance) içine itmiş. Biricisi, “otantik” olma “sorunu”, Siyasal İslama, sıkı kurallarla betimlenmiş bir kutsalın takipçilerine ait değildir. İkincisi, hemen akla Kierkegaard ve Heiddeger’ı, yukarıda saydığım üç özelliği birden taşıyan J.P. Sartre’ı getiriyor: Otantik olma sorunu şöyle başlıyor: İnsan, kendisinden önce kurulmuş bir dilin, bu dil ile yorumlanmış bir “dünyanın” içine doğuyor. Ya bu dünyayı pasif biçimde kabullenerek içine karışıp gidecektir ki bu, yukarıdaki üç özellikle asla uyuşmaz. Ya da bu dünyayı kabullenmek zorunda olmadığına karar verecek bu dünyaya karşı duracaktır. Bu ikinci durumda sanatçı, dili istediği gibi kullanacak, bundan sonra yalnızca eleştirisinin süzgecinden geçireceği değerleri ve “şey”leri benimseyecektir. Geri kalanı hor görmek, eleştirmek, şikâyet etmek, aklına uygun gelmeyen geleneklere sırtını dönmek onun özgür bir birey, “otantik” bir “sanatçı” olarak yaşam pratiği, hatta ayrıcalığıdır. Siyasal İslamın liderini, bu konuşmayı yazarak, “bilişsel uyumsuzluğa” itenlerin, sanat teorilerinin evriminden haberi olduğu şüphelidir. Sanatta “moda” olmaz, “otantik” olması beklenen sanatçı, “rekorlar kitabına” girmeye çalışan bir sporcu değildir; ünlü olmak, devletin himayesine sığınmak gibi arzusu da yoktur; kendi özgürlük arzusuyla, “otantik” olma çabasının etkisi altında üretir. Sanat “teorileri” çökmezler. Yeni yapıtlar bu teorilerin açıklayıcılığı dışına çıktıkça, teorilerin evrimi devam eder. Kafka’dan ödünç alırsak: “Umut var, ama onun için değil.” Cumhurbaşkanı’nın “beklediği sanatçı” gelmeyecek. Gelen sanatçı, siyaset yapacak (iktidar ve devletten uzak duracak, ürünün metalaşmasıyla ilgilenmeyecek), gerekirse slogan atacak, polemik yapacak, tam anlamıyla özgürlük paradigması içinde üretecektir. Üzerinde yaşadığımız şu topraklar, şu bereketli Anadolu, sanat üretimi için büyük bir klasördür. Bu dosya dosya istiflenmiş kültürler ve medeniyetler içeren bir klasördür. Göbeklitepe’den, Eti’den, Lidya’dan, Frigya’dan, Roma’dan Bizans’tan, Selçuklu’dan, Osmanlı’dan bugüne katman katman kültür, tabaka tabaka medeniyet ve yığın yığın sanat barındıran zamanın ruhu bu topraklarda iftiharla yaşamaktadır. Bu coğrafyaya ait olduğu halde bugün dünya müzelerini dolduran, tarih yahut kimlik hırsızlığının işareti olan eserlerimize bakın. Sadece bu bile 100’üncü yılına yaklaşan Cumhuriyetimizin aslında ne kadar engin ve derin bir sanat mirasına, o mirası yeniden üreterek dünyaya parmak ısırtacak eserler ortaya koyma potansiyeline sahip olduğunu göstermeye yeter. Bunu yapacak sanatçımız öncelikle kendi geçmişine, kültürüne, medeniyetine ait olanı özümseyip benimsemelidir. Bununla yetinmeyip evrensel olanı kucaklayan, dünyadaki gelişmeleri takipten asla geri durmayan bir anlayışla hareket etmelidir. Ne sadece geçmiş, ne yalnızca gelecek, şairin dediği gibi kökü mazide olan ati. Unutmayın ki milli olmayan, milletlerarası olamaz, yerli olmayan evrensel içinde kendine yer bulamaz. Zenginliklerimizi sanata dönüştürüp çağın idrakine yeniden ve yeni bir kimlikle sunacak olan sanatçılarımızdır. Bu bakış açısı körü körüne taklitle, yabancı olana öykünüp durmakla değil, gönle yansıyacak yerli ilhamlarla hayat bulacaktır. Sanat teorilerinin çöktüğü, sanat tanımlarının başkalaştığı, sanat ortamının değişime uğradığı, sanat hırsızlıklarının yüzlere vurulduğu bir çağda yaşadığımızı söyleyen Erdoğan, Türkiye’nin beklediği sanatçıların özelliklerini şöyle tarif etti: İşte bu çağda ülkemiz dünyaya yalnızca yeni eserler sunmakla kalmayacaktır, geleceğin sanat mefhumlarının payandalarını da temellendirecektir. Sanatçılarımız bu anlayışla hareket ettikçe, şairin ‘O mahiler ki derya içredir, deryayı bilmezler’ hükmü geçerliliğini yitirecektir. Biz işte o sanatçıyı bekliyoruz. Beklediğimiz o sanatçı kimliğiyle birlikte deryasını bilecektir. Beklediğimiz o sanatçı önce kendisi olacaktır, davasını sanatıyla ifade edecektir. Beklediğimiz o sanatçı vaktini ve enerjisini dünyanın iyiliği adına ürettiği eserleriyle gösterecek, sanatını icra ederken dünyadaki akranlarını geride bırakacaktır. Beklediğimiz o sanatçı zulme ve adaletsizliğe karşı bir çığlık olarak yaptığı şarkısıyla, dünya müzik listelerini sallayacak, müzikteki evrensel anlayışları değiştirecektir. Beklediğimiz o sanatçı slogan atarak kendini göstermeye çalışmayacaktır, başarılarıyla dünyanın en muhteşem salonlarında ayakta alkışlanacaktır. Beklediğimiz o sanatçı ortaya koyduğu bir sanat üslubuyla veya icat ettiği bir sanat formuyla adını sanat tarihine yazdıracaktır. Beklediğimiz o sanatçı ürettiklerinden dolayı parmakla gösterilecek, üslubuyla herkesi peşinden sürükleyecektir. Beklediğimiz o sanatçı gündemin peşinden savrulmak yerine, dünyaya gündem verecek, performansıyla rekorlar kitabına girecek, tarzıyla sanat modası oluşturacaktır. Beklediğimiz o sanatçı ait olduğu milleti hor görüp sürekli şikayet etmek yerine kendi sanatını üretecektir. Beklediğimiz o sanatçı muhalefetini sosyal medya hesabından savurduğu siyasi polemiklerle değil, kanatlanıp uçurduğu sanatıyla gösterecektir. Bu sanatçıyı benim kadar aziz milletimin de beklediğine inanıyorum. Her bir vatandaşımızın el üstünde tutacağı, baş tacı edeceği bu sanatçı belki evimizin çocuğudur, belki bir arkadaşımızdır, belki bir komşumuzdur, belki bu salondadır. Her neredeyseniz, siz ey gönül eri sanatçılar, bilin ki bu millet estetik manada küllerinden dirilmek ve yitik hazinesine yeniden kavuşmak için sizi bekliyor. Gelin ve geç kalmışlığımızı medeniyete, kabalıklarımızı zarafete, gönüllerimizi barışa, huzura ve sevgiye yöneltin. Gelin Türkiye’nin gücüne birlikte güç katalım. Gerçek EdebiyatCUMHURBAŞKANI ERDOĞAN'IN 2020 KÜLTÜR SANAT ÖDÜLLERİ TÖRENİ KONUŞMASI (31 ARALIK 2020)
YORUMLAR