Gerçek Edebiyat

“Meksika'nın başkanı seçilebilir, yabani otların arasında yakalanabilir veya tamamen ortadan kaybolabilir.”

Gazeteci Richard Harding Davis, 1892'nin 26 Mart'ında Harper's Weekly dergisinde yayınlanan ve ABD ve Meksika yetkilileri endişelendiren şeyleri anlatan bir makalede parçası böyle düşünüyordu. 

Güney Teksas'ta, bir kanun kaçağı, o zamanlar kendisine verilen adla Meksikalı bir haydut, binlerce kişiyi, ülkeyi 1876'dan beri yöneten askeri diktatör Porfirio Díaz'ın fiili rejimine karşı silaha sarılmaları gerektiğine ikna etmişti.

CATARİNO ERASMO GARZA KİMDİR?

Catarino Erasmo Garza, 1859'da Teksas sınırındaki Matamoros şehrinde, ABD'nin bu bölgeyi Meksika'dan almasından birkaç yıl sonra doğdu.

Ergenlik döneminde Singer dikiş makineleri satıcısı olarak çalıştı ve 1877'de Rio Grande'nin diğer tarafına taşındı; orası tıpkı şimdiki gibi ıssız bir yerdi.

Oradan, Díaz ve rejimine karşı yazılar yazdığı birçok yerel gazetede gazeteci olarak kariyerine başladı.

Yıllar geçtikçe sözleri eyleme dönüştürdü.

Meksika Devlet Başkanı Andrés Manuel López Obrador, 2016 yılında onun hakkında bir kitap yayınladı ve şimdi onun kemiklerinin kalıntılarını aramak ve ülkelerine geri göndermek için Panama'ya 80 asker gönderdi.

PORFİRİATO'YA KARŞI BİR LİBERAL

Porfirio Díaz, 1861'deki Fransız işgalinden altı yıl sonra, Napolyon Bonapart'ın yeğeni III. Napolyon'un ordusunu yendi.

Bu onu siyasi çıkarları açısından çok iyi bir konuma getirdi ve 1876'da bir darbe gerçekleştirdi ve Yürütme Organının fiili sahipliğini üstlendi.

 Porfirio Díaz Meksika'yı neredeyse 35 yıl yönetti

Onlarca yıl sonra kendi rejimini tanımlamak için türetilen bir terim olan Porfiriato, demiryolunun muazzam şekilde genişletilmesi ve yol ve limanların inşası gibi ülkenin kalkınmasına yönelik büyük projeler yürütmesiyle karakterize ediliyordu.

Buna karşılık, ülkeye yatırım yapmak üzere yabancı sermayenin girişini teşvik etti ve bu da ABD'nin yararına oldu.

Meksika, toplumun en yüksek katmanını destekleyen ve işçileri güvencesiz hale getiren Porfirio Díaz hükümetleri sırasında büyük bir ekonomik büyüme yaşadı.

Teksas-Meksika Sınırında Catarino Garza'nın Devrimi kitabının yazarı tarihçi Elliot Young, BBC Mundo’ya durumu şöyle yorumluyor:  "Porfirio Díaz ülkeyi yabancı yatırıma açtı ve Amerikalı kapitalistler ülkeye girdi, büyük araziler satın aldı ve sonuç olarak yerli halk ya da sadece bu topraklarda resmi tapu olmadan yaşayan yoksullar mülksüzleştirildi."

Catarino Garza, 19. yüzyıl tanımına göre liberaldi ve bu nedenle Porfirio Díaz'ın muhafazakar politikalarına karşıydı.

Başkanın yeniden seçilmemesi, serbest ticaret, devlet ve ulusal egemenlik, siyasi ve sivil özgürlükler ve toprak dağıtımı gibi fikirleri vaaz etti.

Ocak 1892'de Harper's Weekly'de fiziksel bir tanım yayınlandı ve onu yakalayan kişiye yüzünün bir resmiyle birlikte büyük bir ödül verileceği ilan edildi.

 Çizim bir fotoğraftan yapılmış ve Harper's Weekly dergisinde yayınlanmıştır 

Metinde, "Tüm Meksikalıların küçük ve esmer olduğunu düşünme eğilimindeyiz, ancak bu özellikle açık renk ve 1,83 metreden uzun boylu (1,83 m'den fazla)" yazıyordu.

"Garza 40 yaşlarında, uzun boylu, sağlam yapılı ve açık tenli. Açık kahverengi saçlı ve kalın bıyıklı. Gözleri kahverengi ve sağ gözünün üstünde alnında bir yara izi var. İngilizce konuşuyor ve sivilce izleri var. alnında, yüzünde" diye ekledi.

Onun "Devrimci Plan”ı, Díaz'ı devirmeyi ve 1857'de kuvvetler ayrılığını, bireysel garantileri, federalizmi, ulusal egemenliği ve işçi haklarını tesis eden Anayasa ilkelerine geri dönmeyi hedefliyordu .

Ancak tarihçi Young, "Devrim Planı"nın ekonomik ve toplumsal eşitliğe değinmediğini belirtiyor.

Garza'ya göre Díaz, halkın "kişisel güvenlik hakkını, bireysel özgürlüğünü ve mülkiyet hakkını" elinden aldığı için bir haindi.

Onun fikirleri, yalnızca kağıt üzerinde Amerika'nın bir bölgesi olan Güney Teksas'ta binlerce kişiyi heyecanlandırdı.

Davis , Harper's Weekly için yazdığı tarihçesinde, bu bölgede "hiç beyaz adam yaşamıyor ya da o kadar az ki eski bitkiler kadar yaygın değiller. Halkı, dili ve yaşam tarzı Meksika'ya özgü" diye yazdı.

SİLAHLI AYAKLANMA

Güney Teksas'ta yaklaşık bin silahlı adam, Porfirio Díaz hükümetine karşı savaşmak için Garza'ya katıldı. İllüstrasyon Frederic Remington'a ait

Garza, Díaz'ın eski bir müttefikinden destek buldu.

General Ignacio Martínez, Porfirio Díaz'ın 1876'da iktidara gelmesinde önemli bir askeri oyuncuydu, ancak başkanın liberal fikirlerden muhafazakar fikirlere kayması, Martínez'in kısa süre sonra ordudan emekli olmasına neden oldu.

Teksas'ın bir sınır şehri olan Laredo'ya sürgüne gitti ve oradan kendisini Garza ile birleştiren Porfiriato'ya güçlü bir muhalefet gösterdi.

Martínez, 1890'da Meksika'daki silahlı baskınların bir parçasıydı. Sonuç olarak, ertesi yıl Meksikalı yetkililer onun öldürülmesini emretti.

Martínez'in öldürülmesi, kısa bir süre önce suikast girişimlerine maruz kalan Garza'nın da silaha sarılmasına yol açan tetikleyici oldu.

O zamana kadar Garza, Güney Teksas'ta zaten çok popülerdi.

"Yurttaşlarım, federal hükümet adı altında üzerimize baskı yapan tiranları birkaç gün içinde devirmek ve yok olmaya yüz tutmuş, köleliğin, hırsızlığın ve sefaletin kurbanı aziz ülkemizi kurtarmak için topluca ayağa kalkalım."

Dönemin ABD Başkanı Benjamin Harrison'a yazdığı mektup İngiliz basınında manşetlere çıktı.

"Bağımsız gazetecilerin sonuncusu, en mütevazısı, Meksika halkının haklarını savunmak için bugün kalemini bırakıyor ve kılıcını eline alıyor. Kahrolsun zalimler. Yaşasın Meksika halkı" diye yazıyordu mektupta.

Operasyon üssü, sınırdan yaklaşık 130 kilometre uzakta, Palito Blanco, Teksas'ta bulunan kayınpederinin çiftliğindeydi. Oradan 130 000 hektarlık bir alanı kontrol ediyordu.

At, silah, nakit para ve yiyecek bağışladılar ve kampanyasına 1000 silahlı "garcista" katıldı.

15 Eylül 1891'de yaklaşık adamlarıyla birlikte Garza, Rio Grande'yi geçti ve Porfirio Díaz'ın ordusuyla karşılaştı. Bu üç baskının ilkiydi.

Garza ve adamları Meksika güçleri tarafından yaralanmamaya veya gözaltına alınmamaya çalışırken bir yandan da gizlice Amerika topraklarına girmek zorunda kaldılar.

Washington Díaz'ı destekliyordu ve ABD ordusu, yerel düzenlemelere göre kendi topraklarında silahlı bir isyan düzenlemenin tarafsızlık yasasını ihlal ettiği iddiasıyla Garza'nın gerillalarını arıyordu.

ABD süvarileri Rio Grande'de Garza'nın adamlarını yakalamaya çalışıyor. İllüstrasyon Frederic Remington'a ait

Her ne kadar Young'a göre bu aslında Teksas'ın İngilizce konuşulan kültürde hakimiyet kurmasını ve "Meksikalı ve Teksaslı-Meksikalıları bastırmasını" amaçlayan daha geniş bir ABD projesinin parçasıydı.

Harper's Weekly muhabiri, "Karındeşen Jack'i bir Lord Belediye Başkanı'nın alayıyla yakalamak, Heron'u bir süvari müfrezesiyle yakalamak kadar kolay olurdu" dedi .

Young, "Özellikle güney Teksas'ta ve aynı zamanda kuzey Meksika'da, Texas Rangers'tan, ABD ordusundan veya Meksika ordusundan saklanmasına yardım eden çok sayıda sempatizanı vardı" diyor. 

SÜRGÜN ve ÖLÜM

Meksika topraklarına yaptığı saldırılar başarısız oldu ve kendisini Teksas'ta giderek daha fazla kuşatılmış halde buldu.

Bu nedenle 1892'de Catarino Garza kaçmaya karar verdi.

Kara yoluyla Teksas'tan New Orleans'a gitti, onu Key West'e (Florida) götüren bir gemiye bindi ve orada, adanın İspanyol krallığından bağımsızlığı için savaşan Kübalı politikacı José Martí ile tanıştı .

Oradan, Bahamalar, Küba ve Jamaika'da kısa süreli kalışlarla Karayipler'i dolaştı ve 1893'te yerel yönetimin desteğiyle sürgüne gittiği Matina adlı Kosta Rika'daki küçük bir kasabaya geldi.

Porfirio Díaz'ı iktidardan devirmek için Meksika'ya dönme fikri kalıcı olan Garza, müttefik aramaya devam etti.

Frederic Remington'ın bu çizimi, Harper's Weekly Chronicle'a şu metinle eşlik etti: "Üçüncü süvari askerleri şüpheli bir devrimciyi arıyor."

Mücadelelerine katılmak için Kübalı bağımsızlık yanlılarıyla konuştu, ancak sonunda hükümetteki muhafazakarlarla savaşmak için Kosta Rika'da sürgün edilen Kolombiyalı liberallere katılmayı seçti.

Karşılığında, daha sonra Meksika'da hayalini kurduğu devrim için Kolombiyalıların kendisine yardım etmesini istedi.

Mart 1895'te, 35 yaşındayken, Garza, Kolombiya'nın kuzey sınırındaki bir Karayip adasında, bölünmeden önce Panama'ya bağlı olan Bocas del Toro kasabasının askeri kışlasına bir saldırı düzenledi.  

Limanda ABD Donanması'nın gözetimi altında ve birkaç gün süren savaşın ardından Kolombiyalı bir teğmen onu öldürdü.

Young, "O zamanlar Meksika'da Díaz'a karşı çıkan herkes kanun kaçağı ve haydut olarak görülüyordu. Ama onun bir devrimci olduğu açıkça görülüyor" diyor.

Devrimcinin devrim çabaları başarısız oldu ama isyanı 1910'da Pancho Villa'nın Meksika Devrimi'nin temelini attı.

Felipe Llambias
BBC Haber Latin Amerika
Gercekedebiyat.com